Yeşil Pasaport Hakkı: Avukatlara Var, Mali Müşavirlere Neden Olmasın?
Türkiye’de diplomatik, hususi (yeşil), hizmet ve umuma mahsus pasaport ayrımları, kamu görevlilerinin görev ve statülerine göre belirlenir. 2020 yılında yapılan düzenleme ile 15 yıl ve üzeri kıdeme sahip avukatlara yeşil pasaport hakkı tanınması, meslek örgütleri tarafından büyük bir kazanım olarak karşılandı. Ancak benzer şekilde 15 yıl ve üzeri deneyime sahip, kamusal sorumluluk taşıyan Mali Müşavirlere bu hakkın tanınmaması, ciddi bir eşitsizlik tartışmasını gündeme getirdi.
Mali Müşavirlerin Kamu Hizmetindeki Rolü
3568 sayılı Kanun’a göre Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odaları (ve YMM odaları), “meslek disiplini ve ahlakını korumak” amacıyla kurulmuş tüzelkişiliğe sahip, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır”. Yani Mali Müşavirler, kamu yararına çalışan kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları içinde örgütlenen bir serbest meslek grubudur.
Mali Müşavirler, sadece özel sektörün finansal süreçlerini denetleyen uzmanlar değildir. Vergi sistemi, kayıt dışılığın önlenmesi, mali disiplinin sağlanması gibi doğrudan kamu yararını ilgilendiren pek çok alanda kritik görevler üstlenirler. Her ne kadar bağımsız çalışıyor olsalar da faaliyetleri kamu hizmeti niteliğindedir. Devlet adına vergi toplama süreçlerinde adeta "dolaylı kamu görevlisi" gibi konumlanan Mali Müşavirlerin, özellikle e-defter, e-fatura v.b. e-uygulamalara hızla yenilerinin eklenmesi ve idarenin yeni beyan ve bilgi/bildirim talepleri ile yükümlülükleri artmış, iş yükleri daha da ağırlaşmıştır.
Eşitsizlik Nerede Başlıyor?
Yeşil pasaport hakkı, esasen kamu görevi yapan ya da devlete belirli bir süre hizmet etmiş bireylere, vize muafiyeti gibi avantajlar sağlayarak tanınan bir imtiyazdır. Avukatlara bu hakkın tanınması, onların mahkemeler nezdinde üstlendikleri kamu temsiliyetinden kaynaklıdır. Ancak aynı kamu hizmeti mantığı içinde değerlendirilebilecek Mali Müşavirlerin dışlanması, mesleki eşitlik ilkesine ve anayasal adalet anlayışına ters düşmektedir.
Nitekim Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB), yıllardır bu konuda taleplerini sürdürmekte, meslek mensuplarının uluslararası ticaret, eğitim ve denetim faaliyetleri çerçevesinde yurt dışı bağlantılarını kolaylaştıracak bir statüye erişmesi gerektiğini savunmaktadır.
Avukatlara Tanınan Hakkın Dayanağı: Mali Müşavirler için de Uygulanabilir mi?
Avukatlara yeşil pasaport hakkı, TBMM'de kabul edilen torba yasa ile sağlandı. Bu yasa, Türkiye Barolar Birliği’ne kayıtlı, kıdemi 15 yılı aşan ve hakkında herhangi bir disiplin cezası bulunmayan avukatlara, TBB tarafından yapılacak başvuruyla yeşil pasaport verilmesini sağladı.
Bu model, TÜRMOB ve bağlı odalar için de örnek teşkil edebilir. Gerekli yasal düzenlemelerle, belirli kıdemi geçmiş ve mesleki sicili temiz olan Mali Müşavirlere yeşil pasaport hakkı tanınabilir. Hatta bu düzenleme, mesleğin itibarını artırarak uluslararası alanda daha güçlü temsil sağlanmasına katkıda bulunabilir.
Yurt Dışında Ne Oluyor?
Avrupa ve diğer birçok ülkede muhasebe ve hukuk meslekleri, devletin gözünde benzer bir statüye sahiptir. Örneğin Avrupa Birliği meslekler arası eşit hareketlilik sağlarken, birçok ülkede Mali Müşavirler de benzer pasaport ve seyahat kolaylıklarına sahiptir.
Neden Gerekli?
1. Kamu Hizmeti Niteliği ve Mesleki Eşitlik
Avukatlar için: Avukatlık mesleği, yargının kurucu unsurlarından biri olarak görülür. Hukuki yardım sağlamak, adaletin tesisi için çalışmak, hak arama özgürlüğünü temsilen görev yapmak gibi kamu yararına yönelik faaliyetler yürütürler.
Mali Müşavirler için: Mali Müşavir’ ler de vergi sisteminin işlerliğini sağlamak, kamu gelirlerinin doğru tahsilini gözetmek, mali şeffaflık ve hesap verebilirliği artırmak gibi kamusal sorumluluklar taşırlar. Fiilen kamu adına düzenlenen beyanname ve bildirim sistemlerinin yürütücüsüdürler. Bu bağlamda, kamu hizmeti tanımı Mali Müşavirleri de kapsar.
2.Uluslararası Temsil
Avukatlar için: Uluslararası davalar, tahkim süreçleri, hukuk seminerleri gibi nedenlerle yurt dışına sıkça çıkmaları gerekebilir. Vize süreci bu işleri zorlaştırabilir.
Mali Müşavirler için: Uluslararası denetim firmalarıyla işbirliği, yabancı yatırımcılara danışmanlık, yurt dışı muhasebe eğitimleri ve seminerleri gibi birçok profesyonel faaliyet nedeniyle Mali Müşavirlerin de yurt dışına çıkma ihtiyaçları vardır. Ayrıca, çok uluslu şirketlerin bağımsız denetimi ya da transfer fiyatlandırması gibi teknik konular da yurt dışı etkileşim gerektirir.
3.Sosyal Adalet, Mesleki Saygınlık ve Motivasyon
Muhasebecilik, torpille girilmeyen ender mesleklerdendir* Yıllardır konuşulan fakat bir türlü çözülemeyen sorunlar zaman içinde mesleğe olan ilgiyi azaltmıştır. Pandemi ile birlikte bazı sorunlar daha da belirgin hale gelmiştir. Çözülemeyen sorunlar ve ekonomik gerekçelerle gençler arasında giderek tercih edilen meslek olmaktan çıktığı görülmektedir. Hatta, fırsatını bulan gençler meslekten ayrılarak başka işlere yönelmekte büroların ve şirketlerin çalışacak personel ilanları giderek artmaktadır. Bu durum mesleğin geleceği adına kaygı vericidir.
Yeşil pasaport hakkı, bir mesleğin devlet nezdindeki saygınlığının ve öneminin bir göstergesidir. Mali Müşavirlere bu hakkın tanınması, mesleğin itibarını artıracak ve genç nesillerin bu alana yönelmesi için önemli bir motivasyon kaynağı olacaktır. 15 yıl gibi uzun bir kıdem şartının aranması, bu hakkın gerçekten mesleğine ömrünü adamış, tecrübeli ve liyakat sahibi Mali Müşavirlere verileceği anlamına gelmektedir. Bu durum, mesleki standardın yükselmesine ve meslek mensupları arasında aidiyet duygusunun pekişmesine katkı sağlayacaktır.
Sonuç
Mali Müşavirlerin yeşil pasaport hakkı, sadece bir ayrıcalık değil, aynı zamanda bir gerekliliktir. Bu hak, hem mesleğin saygınlığını artıracak hem de uluslararası rekabet gücünü destekleyecektir. Türkiye'deki düzenleyici kurumlar ve siyasi aktörler, bu talebi dikkate almalı Avukatlara tanınan yeşil pasaport hakkı Mali Müşavirler için de verilmelidir. Bu, hem eşitlik ilkesine hem de adalet duygusuna uygun bir düzenleme olacaktır.
Şu anda Meclis gündeminde olan ve daha önce de zaman zaman meclise gelen bu teklifin desteklenmesi, Mali Müşavirlerin mesleklerini daha etkin ve verimli yapmalarını sağlayacak, aynı zamanda yıllardır devam eden bir eşitsizliği de ortadan kaldıracaktır.
Mesleğimizin ve meslek mensuplarının, sürekli ertelenen ve büyüyen sorunlarının çözüldüğü daha güzel günlere ulaşması dileğiyle 3568 sayılı meslek kanunumuzun 36. yıl dönümü kutlu olsun.
Ercan İNCİ
SMMM
* Dursun Ali Yaz, Düşünce Tarihi Işığında Muhasebe Felsefesi, Timaş Yayınları,1.Baskı, İstanbul, 2021 379-381